İsti ölkələrə səyahət edən turistlər yaxşı bilirlər ki, şəhərdən kənara çıxanda, bəzən elə şəhərin içində elə gülməli canlılara rast gələrsən ki, bu, sözün əsl mənasında, adamın heç zaman unutmayacağı qəribə təəssürat yaradar. Bəli, bunlar oğru meymunlardır ki, ağacdan-ağaca, divardan-divara tullanaraq fürsət düşən kimi əlinə keçəni çırpışdırıb, sahibindən bir banan almayınca qaytarmırlar. Amerika filmlərindəki kimi qisasçı meymunlar olmadığından, burada yaşayan insanlar da bu dəcəl canlıların hərəkətlərinə adət etmiş kimi rahatca öz həyatlarını davam etdirirlər.
Ancaq sizə deyim ki, belə bir ekzotikanı yerindəcə görmək üçün haradasa Cənubi-Şərqi Asiyanın, yaxud Afrikanın mərkəzindəki cəngəlliklərə getməkdənsə, Türkiyə ilə Azərbaycanı bir-birindən ayıran 29 min kvadrat kilometrlik bir ərazidə zoopark həyatı keçirən hay tayfasının həyat tərzini də izləməyə dəyər. Əgər meşəyə canavar, ya da aslan girəndə şivən qoparıb çığırışan, yerə yıxılanı təpikləyib döyən, bir banan payı almaq üçün əlinə keçəni qapıb qaçan, xoşlarına gələn birisini görəndə səs-küy salıb özlərini gözə soxan bu insana çox bənzəyən meymun populyasiyasından birisi adam görəndə də özünü yazıq görkəmə salıb ağlına gələn hər cür kömək istəyirsə, bura Cənubi Qafqazın meymunlar səltənəti Ermənistandır!
Meymunlar şıltaq olsalar da, sözə baxandırlar. Yəni bir banan, yaxud bir tikə yağlı çörəklə bu heyvanları ələ alıb, gün ərzində deyil, ömürlərinin sonuna qədər oynatmaq, onlardan zövq almaq olar. Bu keyfiyyətlərinə görə oxşamışlarının arxasına yeddi təpik vuran haylar dördayaqlı olmasalar da, bir insan davranışı ilə nəsildən-nəslə keçən sədaqətlərini öz “dressirovka sahiblərinə” həmişə göstərirlər. Bu gün Amerikadan Rusiyaya, Fransadan Hindistana qədər hər məsafədən gələn əmrləri dəqiq icra edən ermənilər bu sahədə rəqib tanımırlar.
Meymunlar digər heyvanlardan, məsələn, inəklərdən daha zəki olsalar da, cığaldırlar. İnəklər onlara göstərilmiş yeri ömürlərinin sonuna qədər tanıyıb, sahibi onları oradan çıxarmayana qədər bir addım da kənara ayaq basmazlar. İş meymunlara gəldikdə, meşədəki ağacda, budaqda, daş altında, daş üstündə, harada gəldi cəmi bircə gün oturan meymunları oradan qovsanız, çığırışıb elə şivən qoparsınlar ki, səsindən fillər də qorxsunlar. İndi gəlin görək, dünyada ermənilər kimi bir başqası varmı ki, yaşadıqları hər yeri “hayastan” adlandırıb, “yox” deyənə qarşı həyasızcasına hay-həşir salsınlar?
Meymunlar yaramazdırlar. Xüsusən dadlı təzə meşə meyvələrini yeyib qarınları doyandan sonra qonum-qonşu, böyük-kiçik bilmədən onları incidər, səs-küy salıb, guya, öz aləmlərində əylənərlər. Ermənilər də tam eynisi ilə, əllərinə bir az pul düşəndə, yaxud tanınmış birisi qapılarını açanda özlərini gözə soxmaq üçün böyük-kiçik bilmədən, başsız dövlət başçılarını belə saymadan meymunluq edib dünyanı əyləndirməyə çalışırlar. Elə keçən həftə İrəvandakı idman yarışında da Annanın yaxın dostu Aram adlı boynuyoğun keçəl bir erməni dığasının maniken qızın əlindəki Azərbaycan bayrağını qaparaq qaçması da heç bir turistin gözləmədiyi əsl şimpanze hərəkətidir. Maraqlıdır ki, erməni düşüncəsi ilə günün qəhrəmanı olmaq istəyən bu dördayaqlıya paxıllıq edən digər meymunlar da sonradan onun üz-gözünü yalayıb, ayaqlarını yerə vururdular.
Meymunlar qorxaq olsalar da, qisasçıdırlar. Bunu da deyim ki, bu, meymunlar səltənətinə səyahət etmək istəyən hər bir turist üçün bir az ürküdücü ola bilər. Belə ki, şıltaqlığına görə cəzalandırılmış meymun qorxudan üzdə səsini çıxarmasa da, ürəyində bəslədiyi kin və nifrət hissləri ilə sonradan ilk fürsət yaranan kimi insanı cırmaqlayıb dişləməyə, yaxud da sürü halında hücum edib qisas almağa çalışar. Ermənilər də bu saat otuz il onların nazı ilə oynamış Azərbaycandan yedikləri “dəmir yumruq”dan sonra fürsət qovalayıb qisas almaq həvəsi ilə yenidən alışıb-yanırlar. Beləcə, mənəviyyatdan uzaq olan erməni əxlaqının əsiri olan bu insanlar hələ də öz meymun vərdişlərindən əl çəkməyərək mədəni dünyanın azı 1500 il gerisinə düşməklə hər kəsin ürəyini bulandıran bir toplum həyatı sürürlər. Amma onu da deyim ki, milli park həvəskarları olan turistlər üçün bu toplumla da qorxmadan tanış olmağa dəyər. Sadəcə, özünüzlə bir səbət banan götürün ki, sizə dəyib dolaşmasınlar.
Əli CABBAROV
