Qədim mədəniyyət mərkəzi kimi 5000 ilən artıq yaşı olan tarixlər şahidi Naxçıvan torpağı görkəmli elm, sənət və ədəbiyyat adamları, ictimai xadim və dövlət xadimləri yetirmişdir. Belə görkəmli şəxsiyyətlərdən biri də 100 illiyini qeyd etdiyimiz muxtar respublikanın layiqli övladı Əsgər Rəsulovdur.
Onu da qeyd edim ki, Əsgər müəllim mənim uşaqlıq dostumdur, bir məhəllədə böyümüşük. Onun keşməkeşli və şərəfli ömür yolu gözlərimin önündədir. Bu şərəfli həyat kitabının səhifələrində nə qədər ağrılı-acılı xatirələr qalıb. Mənim əziz dostum həyatın enişli-yoxuşlu, daşlı-kəsəkli, çətin yollarını səbrli addımlarla keçib, əzmi, iradəsi ilə tufanlara sinə gərib, öz zəhməti, əməyi, qabiliyyəti, bir də Allahın lütfü ilə həyatda öz arzularına qovuşub, xəyalları gerçək olub. Əsgər Vətənə layiqli övlad olub, onun şanlı əsgəri olub.
Görkəmli şərqşünas, Türkologiya elminə töhfələr vermiş, filologiya elmləri doktoru, professor Əsgər Adil oğlu Rəsulov 1954-cü ildə - Novruz bayramı ayında, mart ayında Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. 1960-1970-ci illərdə Naxçıvan şəhərində o zamankı Əkbər Ağayev adına 1 nömrəli orta internat məktəbdə oxumuşdur. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) Şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmuş, həmin fakültəni 1976-cı ildə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Gənc Əsgəri savadlı, perspektivli, qabiliyyətli bir məzun kimi universitetdə saxladılar və diplomatik kanallarla Türkiyə Cümhuriyyətində işə göndərdilər. Belə ki,o, 1976-1979-cu illərdə SSRİ Xarici İqtisadi Əlaqələr Komitəsi xətti ilə Türkiyə Respublikasında tərcüməçi işləmişdir. Vətənə döndükdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) Şərqşünaslıq fakültəsində pedaqoji sahədə fəaliyyətini davam etdirmişdir. Diplomatiya sahəsində özünü tam şəkildə doğruldan Əsgər müəllim bir neçə ildən sonra yenidən qardaş Türkiyəyə göndərilmişdir. Bu istedadlı gənc, təcrübəli diplomat kimi SSRİ-nin Ankaradakı səfirliyində mütərcim-referent işləmişdir. Ankarada fəaliyyət göstərərkən Əsgər müəllim Türkiyə elm və sənət adamları ilə sıx ünsiyyət yaratmış, ədəbi-mədəni əlaqələrin genişlənməsinə yaxından kömək göstərmişdir.
O, 1983-cü ildə “Türk ədəbiyyatında oçerk janrı” mövzusunda dissertasiya müdafiə edib filologiya elmləri namizədi (fəlsəfə doktoru), 2005-ci ildə isə “Türk ədəbiyyatında bədii-publisistik janrların yaranması və inkişaf yolları” mövzusunda filologiya üzrə elmlər doktoru dissertasiyası müdafiə edib filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almışdır. İşıqlı şəxsiyyət olan Əsgər Rəsulovun elmi yaradıcılığı çoxşaxəlidir. Bir məhsuldar və zəhmətkeş alim kimi onun dilçiliklə bağlı bir çox əsərləri nəşr olunmuşdur. Zəhmətkeş alim və pedaqoq olan Ə.Rəsulov tədris fəaliyyəti dövründə fakültədə tədris edilən türk dili fənni üzrə dərsliyin yoxluğu probleminin aradan qaldırılmasında iştirak etmişdir. Bu problemi ilk dəfə Əsgər Rəsulovun yazdığı “Türk dili” dərsliyi (1989) aradan qaldırdı, tələbə və müəllimlər, eləcə də digər maraqlananlar arasında tezliklə yayıldığına görə dərsliyin ikinci nəşri 1991-ci ildə işıq üzü gördü. 2007-ci ildə həmin kitabın yenidən işlənmiş və təkmilləşdirilmiş 308 səhifəlik üçüncü nəşri çap edilmişdir. Həmin dərslik 2012 və 2017- ci ildə yenidən nəşr olunmuşdur. Alimin türk dilçiliyi sahəsində mühüm xidmətlərindən biri də ölkəmizdə ilk dəfə olaraq rus bölməsi tələbələri və ümumiyyətlə rusdilli auditoriya üçün nəşr etdirdiyi “Sovremennıy turetskiy yazık” (2016, 408 səh.) kitabı ilə bağlıdır. Burada türk dilinin fonetika, leksikologiya, morfologiya və sintaksisi bütün parametrləri ilə nəzəri cəhətdən araşdırılmış, həmin kitab tələbə, magistrant, doktorant və müəllimlərin stolüstü vəsaitinə çevrilmişdir.
Azərbaycan lüğətçiliyinin inkişafı sahəsində də alimin böyük əməyi vardır. Belə ki bu məhsuldar alimin Azərbaycan dilində leksikoqrafiya ilə bağlı bir sıra lüğətləri nəşr olunmuşdur. Onun “Türkcə-azərbaycanca-rusca dilçilik terminləri lüğəti” (1988), “Türkcə-azərbaycanca-rusca; Azərbaycanca-rusca-türkcə; Rusca-türkcə-azərbaycanca dilçilik terminləri lüğəti” (R.Rüstəmov və C.Rüstəmova ilə şərikli, 2007) və “İzahlı türkcə-azərbaycanca yalançı ekvivalentlər lüğəti” (2015) nəşr olunmuşdur. Bu lüğətlər türkoloqlar və müasir türk dili mütəxəssisləri üçün böyük əməli əhəmiyyət kəsb edir.
Alimin yaradıcılığının əsas istiqamətlərindən birini də tərcüməçilik fəaliyyəti təşkil edir. Bir təcrübəli elm adamı kimi Əsgər Rəsulovun tərcümə nəziyyəsinin elmi əsaslarının öyrənilməsi və tədqiqində danılmaz xidmətləri vardır. Bir peşə kimi bu işlə məşğul olan Əsgər müəllim sinxron tərcüməçiliyin inkişafına böyük əmək sərf etmişdir. Elə buna görə də onun qələmə aldığı “Tərcümə nəzəriyyəsi müstəvisində Türkiyə türkcəsi və Azərbaycan dili” (2007), “Tərcümə nəzəriyyəsi və təcrübəsi” (2015) “İzahlı türkcə-azərbaycanca yalançı ekvivalentlər lüğəti” (2015), “Современный турецкий язык” (2016) adlı kitablarında tərcümə nəzəriyyəsinin problemləri, tərcümə üsulları və leksikoqrafiya ilə bağlı nəzəri və praktik problemlər öz elmi həllini tapmış və bu kitablar tərcümə sənəti sahiblərinin, tədqiqatçıların tez-tez müraciət etdiyi elmi mənbə rolunu oynamaqdadır.
Əsgər müəllim bir çox əsərləri türk dilinə və Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Türk dilindən Azərbaycan dilinə etdiyi tərcümələr dəqiqliyi və elmiliyi ilə seçilir. Əsgər müəllim təcrübəli tərcüməçi kimi bir çox kitabları türk dilinə tərcümə etmişdir. Akademik Zemfira Səfərovanın “Üzeyir Hacıbəyov” (1985), akademik Rəfail Hüseynovun “Məhsəti Gəncəvi” kitabını Türkiyə türkcəsinə tərcümə etmişdir (2013). Əsgər Rəsulovun çağdaş türk ədəbiyyatının Azərbaycanda təbliği işində böyük əməyi vardır. Əsgər müəllim tərəfindən Nəcib Fazıl Qısakürəyin “Seçilmiş əsərləri” (2011), İsgəndər Palanın “Şah və Sultan” (2012), “Od” (2012), Əlif Şəfəqin “Eşq” (2012), “Qara süd” (2014), “Ustam və mən” (2018), A.Ümitin “İstanbul xatirəsi” (2013) romanları, Z.Şakirin “Həzrət Əli. Həyatı, nəsihətləri, döyüşləri” (2013) və s kitabları da tərcümə edilib ölkəməzdə nəşr olunmuşdur.
Əsgər müəllim elmi və ictimai fəaliyyəti ilə yanaşı, bədii yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. Onun “Dilmanc (şeirlər və poemalar)” (2006) kitabı nəşr olunmuşdur. Ömrünü gənc nəslin tərbiyəsinə həsr etmiş Əsgər Rəsulov 1981-2012-ci illərdə Ərəb dili və Yaxın Şərq dilləri (1991-ci ildən Türk filologiyası) kafedralarında müəllim, baş müəllim, dosent və professor vəzifəsində çalışmışdır. Ə.Rəsulov 13-ə yaxın kitabın, 17 fənn proqramının, Azərbaycanda və xaricdə nəşr edilmiş 230-dan artıq elmi və ədəbi-tənqidi məqalənin müəllifidir. O, 30-a yaxın kitabın ixtisas və tərcümə redaktoru olmuşdur. Bir çox beynəlxalq seminar, simpozium və konfranslarda iştirak etmişdir. Səmərəli elmi-pedaqoji fəaliyyətinə görə 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası Təhsil nazirliyinin “Qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı ilə təltif edilmişdir. 2005-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində fəaliyyət göstərən Dissertasiya Şurasının üzvü, Filologiya Problemləri üzrə Elmi Şura sədrinin müavini olmuşdur. Tarixi yaddaşımızın keşiyində duran böyük ziyalı, dəyərli insan, təcrübəli pedaqoq, tanınmış türkoloq və işgüzar təşkilatçı Əsgər Rəsulov müasir Azərbaycanda arxiv işinin elmi əsaslarla inkişafına öz töhfələrini verən şəxsiyyətlərdəndir.
Əsgər müəllimin şəxsiyyətinə, elminə, təşkilatçılığına, əqidəsinə böyük etimad göstərilərək dövlətçilik tariximizin və mədəni irsimizin göz bəbəyi kimi qorunduğu mühüm dövlət orqanı olan Azərbaycan Respublikasının Milli Arxiv İdarəsinə rəhbər təyin edilib. Əsgər müəllim Milli Arxiv İdarəsinə rəhbərliyə başladığı ilk dövrlərdən mədəniyyət sərvətlərinin toplanılması, mühafizəsi, onlardan səmərəli istifadə olunması, habelə arxivlərin yeni dövrün çağırışlarına uyğun modernləşdirilməsi, arxivçi əməyinin nüfuzunun artırılması istiqamətində gördüyü işlər, hazırladığı layihələr bu gün real nəticələr verməkdədir. Əsgər müəllim ölkəmizdə arxiv işinin məzmununun beynəlxalq təcrübəyə uyğun yenidən qurulmasına başlayıb. Qısa müddətdə dövlət arxivlərimizdə mühafizə olunan arxiv fondlarının məzmunu və tərkibi barədə məlumatların onlayn əldə edilməsi üçün elektron platformanın yaradılmasına nail olub. Onun təşəbbüsü ilə arxivçi kadrların peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi, onların yerli və beynəlxalq səviyyəli təlimlərə cəlb edilməklə ixtisaslarının artırılması istiqamətində səmərəli nəticələr əldə olunub. Əsgər Rəsulov öz vəzifəsini layiqincə yerinə yetirdiyindən, peşəsinə ürək yandırdığından və ən əsası, vicdanla bu xalqa, dövlətə xidmət etdiyindən peşəsinin simasına çevrilib. Bu günlərdə daha bir sevindirici xəbər gəldi. O, ölkə prezidentinin Sərəncamı ilə arxiv işi sahəsindəki səmərəli fəaliyyətinə görə II dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni ilə təltif olunmuşdur. Bu Sərəncam Əsgər müəllimin əməyinə, dövlət qarşısında xidmətlərinə verilən ən layiqli qiymətdir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının yetirməsi, işıqlı insan, görkəmli alim və təşkilatçı Əsgər Rəsulov bu günlərdə ömrünün 70-ci baharını yaşayır. Bu münasibətlə Azərbaycan elm və mədəniyyətinin tanınmış xadimi, görkəmli şərqşünas, bu torpağa başucalığı gətirən Əsgər Rəsulovu ürəkdən təbrik edir, ona möhkəm can sağlığı, həyat və fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar arzulayırıq.
Əbülfəz QULİYEV
AMEA-nın müxbir üzvü,
AMEA Naxçıvan Bölməsi İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru
