Arıçılıq kənd təsərrüfatının iqtisadi cəhətdən gəlirli və perspektivli sahələrindən biridir. Bal, arı mumu, arı südü, arı zəhəri, polen və propolis kimi insan sağlamlığı və rifahı üçün ən dəyərli məhsullar bu sahədən əldə edilir. Arıçılıq sahəsi qidalanma baxımından son dərəcə qiymətli məhsulların istehsal və toplanması ilə yanaşı, təbii və mədəni bitkilərdə göstərdiyi tozlandırma xidmətləri ilə təbii tarazlığa və kənd təsərrüfatı istehsalına da töhfə verir. Ölkəmiz üçün arıçılıq mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Cəmiyyətin hər bir üzvü tərəfindən qazanc əldə etməyin asan yolu olan arıçılıq ən ucuz məşğulluğu təmin etdiyi üçün günümüzün ən vacib kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərindən biridir. Ölkəmizin çox zəngin bitki örtüyünə və müxtəlif iqlim qurşaqlarına sahibliyi arıçılığın inkişafına geniş imkanlar açır.
Muxtar respublikamızda arıçılıqla məşğul olan ailə təsərrüfatçıları kifayət qədərdir. Burada arıçılığın inkişafına göstərilən xüsusi diqqət, bu sahə üçün subsidiyaların, ehtiyac olan dərman vasitələrinin pulsuz verilməsi arıçıları daha da həvəsləndirir.
Naxçıvan şəhər sakini, ailə təsərrüfatçısı İmran Məmmədov 1982-ci ildən arıçılıqla məşğuldur. 120 arı ailəsinə qulluq edən müsahibim bal süzümü mərhələsini başa çatdırdığını bildirir. Müsahibim bu mərhələdən danışdı: – Arıçılıqda bal süzümü mövsümü içərisində alınan bal çeşidinə görə fərqli zamanlarda olur və müəyyən mərhələləri əhatə edir. Süzülmüş balın istehsalı zamanı mühüm proses olan süzülmə mərhələsində bəzi üsullardan istifadə edilir. Bu prosesdən əvvəl pətəklər və onların dolu olub-olmadığı yoxlanılır. Əgər daraqlar doludursa, filtrasiya prosesinə başlamaq mümkündür. Bu proses həm diqqətlə, həm də təbii şəkildə aparılmalıdır. Əvvəldən sona qədər izlənilməsi lazım olan bir neçə mərhələdən ibarət olan bu prosesi tətbiq edərkən təbii filtrasiyadan istifadə edilməlidir. Balı süzərkən ilk addım doldurulmuş pətəkləri çıxarmaqdır. Bu, ehtiyatlı olmağı tələb edir, çünki pətəklərin strukturunu qorumaq vacibdir. Növbəti mərhələdə bal pətəklərinin üzərindəki nazik təbəqəni xüsusi alətlə sürtmək lazımdır. Beləliklə, bal daraqlardan çıxarılır. Böyük miqdarda bal süzülməlidirsə, bu halda xüsusi maşınlardan istifadə olunur. Maşın balı çıxarmaq üçün daraqları döndərir. Bu proses balı cazibə qüvvəsi ilə daraqlardan ayırmağa imkan verir. Pətəklər çox deyilsə, xüsusilə evdə bal süzülməlidirsə, cuna və ya parça istifadə etmək tövsiyə olunur. Altına qab qoyularaq bal süzülür. Süzülmüş balı bir az “dincəltmək” lazımdır. “İstirahət dövründə” bal daha şəffaf olur və istifadəyə hazır olur. Son mərhələyə doğru son filtrləmə prosesi baş verir. Kiçik torlu süzgəcdən keçirilir və yad materiallardan və mum parçalarından ayrılır. Son mərhələdə istehlak üçün bal qabları və bağlamaları hazırlanır. Uyğun qablara qoyulan ballar əvvəlcə quru və qaranlıq yerdə saxlanılır, sonra isə satışa çıxarılır.
Müsahibim qeyd edir ki, yüksək məhsuldarlıq olması üçün arların sağlam və güclü olması, vaxtlı-vaxtında köç etməsi vacibdir. Bal süzümünü avqust ayında başa çatdırdığını deyən təsərrüfatçı ondan bal, çiçək tozu, propolis,vərəmum kimi məhsullar əldə etdiyini bildirib. Naxçıvanda keçirilən bütün bal yarmarkalarında iştirak etdiyini deyən İmran Məmmədov belə tədbirlərin təşkilinin arıçılara böyük dəstək olduğunu və bal satışını həyata keçirməkdə kömək etdiyini deyir. 2018-ci ildə keçirilən “Arıçılıq məhsulları – bal festivalı”nda “Ən yaxşı arıçılıq məhsulları – bal” nominasiyası üzrə ikinci yeri tutduğunu xatırladan müsahibim müştərilərinin inamını qazandıqlarını bildirir.
Balın insan orqanizmi üçün faydalarından danışan müsahibim deyir: – Bal arıların çiçəkli bitkilərdən istifadə edərək istehsal etdiyi şirin qidadır. Onun çeşidləri arıların yerləşdiyi ərazidən, mövsümdən və istifadə etdikləri çiçək növündən asılı olaraq dəyişir. Balın tərkibində müxtəlif vitaminlər, minerallar, amin turşuları, dəmir, sink vardır. Ürək sağlamlığı üçün qrip infeksiyaları və soyuqdəymədə istifadə olunur. Tərkibindəki vitamin və minerallar bədəni iltihabdan qoruyur, öskürəyin qarşısını alır, yaddaşı gücləndirir. Bir çox insanlar süfrə şəkəri yerinə bala üstünlük verir. Bal həddindən artıq istehlak edildikdə qan şəkərini artıra bilər, lakin bu, süfrə şəkərinin təsirindən daha azdır. Süfrə şəkəri qədər təsiri olmasa da, şəkərli diabet xəstələri bal istehlakına diqqət yetirməlidirlər.
Bazarda normal şərbətlə qarışdırılmış, şəkəri yüksək olan bal məhsullarına diqqət yetirərək təbii balı seçmək çox vacibdir. Müsahibim bu haqda deyir ki, balın keyfiyyəti onun saxta və ya qatqısız olmasından asılıdır. Əgər ilıq suya əlavə etdiyiniz bal həll olunmamış qalırsa, o, gerçəkdir. Əsl bal qaşıqda və soyuq havada donur. Əsl və qatqısız bal oda davamlıdır, asanlıqla yanmaz. Balı yedikdən sonra dadı 15-20 saniyə damaqda qalırsa, o bal gerçək baldır.
Ölkə başçısının müvafiq Sərəncamı ilə qəbul edilən “Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı”na əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasında kənd təsərrüfatının bir çox sahələri kimi, arıçılığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində də tədbirlər həyata keçiriləcək, mütərəqqi kənd təsərrüfatı təcrübələrinin tətbiqi yolu ilə bu sahədə məhsul istehsalının artımına nail olunacaqdır.
Güntac ŞAHMƏMMƏDLİ
